, « Descripsit et Car.(olus) Clusius, sed versib.(us) aliter distinctis » ; il note en outre les variantes de sa copie : à la ligne 1, CIL II 4195 ATILIO » au lieu d'bn« ATTILIO » ; à la ligne 4, « OMNIBVS » au lieu de » OMNIB ». et « RE. PVB » au lieu de « R. P. »

-. Ii, 9) : « Descripsit Car.(olus) Clusius, sed variat non nihil

-. Ii, 10) : « Descripsit et Clusius, sed versus aliter distincti, Clusius post COH.IIII.THRAC addit EQ, vol.4212152

-. Ii, 11) : (Descripsit et Car.(olus) Clusius » qui a la leçon

-. Ii, 12) : « Vidit et exscripsit Car.(olus) Clusius, sed longe alia forma litterarum, ac versib.(us) aliter distinctis » ; il précise en outre que Clusius présente à la ligne 6

-. Au-lieu-de, «. Restitvit-»-;-À-la-ligne-4, «. Aerevm-»-au-lieu-de, «. Avrevm-»-;-et-À-la-dernière-ligne, and «. D. , (olus) Clusius » ; Smetius signale en marge les variantes suivantes : à la ligne 2, Descripsit et Car on ignore si les autres variantes marginales proviennent également de Clusius : ligne 5 : « ET » à la place de « AD, 1956.

-. Ii, Smetius reproduit le texte d'Apien (7,2) tout en jugeant l'inscription suspecte, avant d'ajouter : « Vidit et exscripsit et Car.(olus) Clusius Tarracona in eccelsia S. Tecal sed versus aliquantum aliter distincti

-. Ii, Exscripsit et Car.(olus) Clusius Tarracona eccelsia S

«. T. Tecla-la-leçon, «. La-place-de, and . Ii, Descripsit et Car.(olus) Clusius » ; Smetius précise que Clusius a la leçon « BADIVS » au lieu de « BALDIVS

-. Ii, Aliter legit et descripsit Car.(olus) Clusius. -CIL II 4238 (157,1) : « Descripsit et Car.(olus) Clusius, sed versibus aliter distinctis, en marge de AVG : « Cl(usius) leg(it) AVGVST » et en marg d'ALIMENT : Cl(usius) leg(it) ALIMENTIS »

-. Ii, Descripsit et Car.(olus) Clusius »)

-. Ii, 5) : « Vidit et descripsit Car(olus) Clusius , sed versibus aliter distinctis

, 10) : Smetius cite comme source Apien (5,2) et Augustinus Piersonius ainsi que les variantes de Clusius dans CIL II 3052 « Clus.(ius) legit pro CALVO, -CIL II 3052 + 278* LAVINO. PATRI sic CAESONIO PATRI » 8 et dans CIL II 278* : « Clus.(ius) leg.(it) PROVIN.OPTIME ADMINISTRA

-. Ii, Vidit et exscripsit et Car.(olus) Clusius sed aliquanto aliter

, 17) : « Vidit et exscripsit et Car.(olus) Clusius sed versus aliter dispositi ».Pour finir, on peut citer le miliaire d'Hadrien, CIL II 4184CIL II ***) que Smetius transmet au début de son corpus

, Hübner signale la même variante chez Jacopo Strada (157,4) : CIL II 3052

. Dans-les-deux-cas, Clusius indique une ligature entre T et R (PATRI et ADMINISTRA)

. Mis-en-forme, Police :Italique Mis en forme : Police :(Par défaut) Times New Roman Mis en forme : Justifié Mis en forme : Police :(Par défaut) Times New Roman Mis en forme : Police :(Par défaut) Times New Roman Mis en forme : Police :(Par défaut) Times, Real Academia de la Historia, 2009.

B. and A. A. , Carolus Clusius und die Römische Inschriftenkunde " , dans: Festschrift anläßlich der 400 jährigen Wiederkehr der wissenschaftlichen Tätigkeit von Carolus Clusius (Charles de l'Escluse) im pannonischen Raum, Eisenstadt: Amt der Burgenländischen Landesregierung, pp.93-103, 1973.

B. and J. Lluís, Clusius' Exchange of Botanical Information with Spanish Scholars, pp.99-116, 2007.

B. , J. Lluís, and X. Gomez-font, La correspondencia de Carolus Clusius con los científicos españoles, 1998.

G. Barreiros, Chorographia de alguns lugares que stam em hum caminho que, 1561.

P. Burmannus, Sylloges epistolarum a viris illustribus scriptarum tomus I, quo Justii Lipsii et ad eum virorum eruditorum epistolae continentur, 1725.

C. Manils and J. , CIL II 3001 (= CLE 1139), un epígrafe recentior, Ex officina. Literatura epigráfica en verso, pp.55-71, 2013.

D. Backer, . Christian, and L. J. Vandewiele, Le botaniste flamand Carolus Clusius (1526-1609) et ses relations avec l'Espagne " , dans: Medicamento, historia y sociedad. Estudios en memoria del profesor D, pp.183-186, 1982.

D. and A. , Una silloge manoscritta di iscrizioni romane della Spagna del XVII secolo: breve notizia, Épigraphie Hispanique, 1984.

, Problèmes de méthode et d'édition. Paris: Boccard, pp.58-60

E. , F. Hoftijzer, . Paul, and R. P. Visser, Carolus Clusius: Towards a Cultural History of a Renaissance Naturalist (History of Science and Scholarship in the Netherlands, 8), 2007.

G. Pascual and H. , Novedades sobre los estudios epigráficos en España en los siglos XVI-XVII. Manuscritos y epigrafía, Metodología: el ejemplo del MS, 1995.

, Cattaneo, La antigüedad como argumento II. Historiografía de arqueología e historia antigua en Andalucía. Sevilla: Scriptorium, pp.99-120

G. Pascual and H. , Historia de la investigación epigráfica en España en los ss. XVI y XVII, a la luz del recuperado manuscrito del Conde de Guimerá, 1997.

G. Germain and G. , El despertar epigráfico en el Renacimiento hispánico. Corpora et manuscripta epigraphica saeculis XV et XVI (Epigrafia e Antichità, 33), 2013.

G. Cravioto and E. , Antigüedades romanas en los manuscritos del erudito Juan Fernández Franco (siglo XVI), Antiquitas, vol.1819, pp.227-235, 2007.

G. and J. , Inscriptiones antiquae totius orbis Romani in corpus absolutissimum redactae, ex officina Commeliniana, 1603.

I. Iii, =. Sue, . Sylvette, and H. Peeters, Iusti Lipsi Epistolae, pars III, pp.1588-1590, 1987.

. Bruxelles, Koninklijke Academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten van Belgie?

I. and J. , Inscrições romanas do Conventus Pacensis, Coimbra: Instituto de arqueologia da facultade de letras, 1984.

I. Corell and J. , Inscripcions romanes del País Valencià III. Saetabis i el seu territori, 2006.

L. Piñero, J. María, M. Lopez-terrada, and . Luz, Las plantas americanas en la relación de Clusius con los naturalistas esoañoles, La influencia española en la introducción en Europa de las plantas americanas, pp.1493-1623, 1997.

. S. Valènciac, , pp.66-103

M. and L. Antonius, Novus thesaurus veterum inscriptionum in praecipuis earumdem collectionibus hactenus praetermissarum, 4 vols, Mediolani: ex aedibus Palatinis, 1739.

R. and L. Andreas, Libri quattuor de antiquitatibus Lusitaniae, Eborae: excudebat Martinus Burgensis, 1593.

C. Saxius, Lapidum vetustorum epigrammata et periculum animadversionum in aliquot classica marmorum syntagmata, Lipsiae: ex officina Langenhemia, 1746.

M. Smetius, Inscriptionum antiquarum quae passim per Europam liber, 1588.

J. Accessit and . Lipsio, Lugduni Batavorum: ex officina Plantiniana

G. Vagenheim, Juste Lipse et l'édition du recueil d'inscriptions latines de Martinus Smetius, Iam illustravit omnia. Justus Lipsius als lievelingsauteur van het Plantijnse huis (Gulden Passer, 84). Antwerpen: Vereniging van Antwerpse Bibliofielen, pp.45-66, 2006.

G. Vagenheim, Une amiti?? ??pigraphique: Martinus Smetius (Maarten de Smet), Carolus Clusius (Charles de l'Escluse) et Justus Lipsius (Juste Lipse), La société?dessociété?des amis a? Rome et dans la littérature médiévale et humaniste (Latinitates, pp.305-315, 2008.
DOI : 10.1484/M.LATIN-EB.4.00041

V. De-woestijne and P. , De Oostwinkelse humanist Martijn De Smet (ca. 1520-1567) vader van de epigrafie, Appeltes, vol.60, pp.215-296, 2009.

, Martinus Smetius et Angelo Colocci Une collection romaine d'inscriptions antiques au XVIe siècle, VERBOGEN Humanistica Lovaniensia, vol.34, pp.255-272, 1985.